İnternete Erişimin Engellenmesi

İnternetten içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi ile ilgili hukuki düzenlemeler, 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” içerisinde yer almaktadır. Bu kanuna göre, internet üzerinden yayımlanan haber, video, fotoğraf, yorum vb. içeriklerle kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlali, suç işlenmesi, kamu yararı bulunması gibi nedenlerle öncelikle hukuka aykırı içeriğin bulunduğu internet sitesindeki ihlale ilişkin bölüme (“URL”) erişimin engellenmesi, ihlal bu şekilde giderilemediği takdirde tüm internet sitesine erişimin engellenmesi yoluna gidilmektedir.

İnternetten İçerik Kaldırma ve Erişimi Engelleme Şartları

İnternette yayınlanan resim, video, haber, yorum vb. içeriklerin kaldırılması şartları 5651 sayılı Kanun’un 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiştir. İnternet üzerinden yayımlanan içeriğin çıkarılması veya içeriğin yer aldığı web sitesinin ilgili bölümüne (URL) erişimin engellenmesi şu hallerde mümkündür:

• Kişilik haklarının ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
• Suç işlenmesi nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
• Özel hayatın gizliliğinin ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
• 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişim hizmetinin durdurulması,
• İnternette unutulma hakkının kullanılması nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
• Kamu yararı ve düzeni nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi.

Tüm bunlara ek olarak; internet üzerinden yapılan yayınlar nedeniyle mağdur olan kişilerin içerik ve yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep etme hakları bulunmaktadır.

Kişilik Haklarının İhlali Nedeniyle İçerik Çıkarma ve Erişimi Engelleme

5651 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesinin 1’inci fıkrasına göre, ‘’İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir.’’ Buna göre, kişilik haklarının ihlali, hukuken bireye karşı işlenen bir “haksız fiil” olarak kabul edilmektedir. Kişilik haklarına yapılan her saldırı bir haksız fiildir; ancak, her haksız fiil suç teşkil etmez. Suç teşkil etmese bile internet yayını üzerinden yapılan her türlü kişilik hakkı ihlali nedeniyle erişimin engellenmesi kararı verilebilir. 

Sulh ceza hakimliği, ilgili madde kapsamında vereceği erişimin engellenmesi kararlarını esas olarak, yalnızca kişilik hakkının ihlalinin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL, vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle karar verir. Zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilemez. Ancak, hakim URL adresi belirtilerek içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle ihlalin engellenemeyeceğine kanaat getirmesi hâlinde, gerekçesini de belirtmek kaydıyla, internet sitesindeki tüm yayına yönelik olarak erişimin engellenmesine de karar verebilir.

Sulh Ceza Hakimliği’nin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararları doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderilir. Hakim, yapılan başvuruyu en geç yirmi dört saat içinde duruşma yapmaksızın karara bağlar. Bu karara karşı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.

Hakimin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayının başka internet adreslerinde de yayınlanması durumunda ilgili kişi tarafından Birliğe müracaat edilmesi hâlinde mevcut karar bu adresler için de uygulanır.

İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda hakim tarafından, başvuranın adının karara konu internet adresleri ile ilişkilendirilmemesine karar verilebilir. Kararda, Birlik tarafından hangi arama motorlarına bildirim yapılacağı gösterilir.

Sulh Ceza Hakimi’nin kararını şartlara uygun olarak ve süresinde yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıların sorumluları, beş yüz günden üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Suç İşlenmesi Nedeniyle İçeriğin Kaldırılması ve Erişimin Engellenmesi

İnternet ortamında yapılan yayınlar aracılığıyla, suç işlendiğine dair yeterli şüphe oluşması durumunda, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir. 5651 sayılı Kanunun 8’inci maddesinin 1’inci fıkrasına göre, aşağıdaki suçların işlendiği konusunda yeterli şüphe sebepleri varsa içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir:

• İntihara yönlendirme (madde 84),
• Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),
• Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
• Müstehcenlik (madde 226),
• Fuhuş (madde 227),
• Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228),
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da yer alan suçlar.

İçeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde hakim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilir. Soruşturma evresinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı tarafından da içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilebilir. Bu durumda Cumhuriyet savcısı kararını yirmi dört saat içinde hâkimin onayına sunar ve hâkim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır.

5651 sayılı Kanunun 8’inci maddesinin 4’üncü fıkrasına göre, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı, aşağıdaki hallerde hiçbir mahkeme veya savcılık kararına gerek olmadan kendiliğinden içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesine karar verme yetkisine sahiptir.

• İçeriği yukarıda belirtilen suçları oluşturan yayınların içerik veya yer sağlayıcısının yurt dışında bulunması halinde, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı kurum başkanı tarafından verilir.
• İçerik veya yer sağlayıcısı Türkiye’de bulunsa bile, çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra), müstehcenlik (madde 226) veya fuhuş (madde 227) suçlarının işlendiği konusunda yeterli şüphe sebepleri varsa, doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verebilir.

Bu karar, erişim sağlayıcısına bildirilerek gereğinin yerine getirilmesi istenir. İçeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren “dört saat” içinde yerine getirilir.

Özel Hayatın Gizliliğinin İhlali Nedeniyle Erişimin Engellenmesi

İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu’na (“BTK”) bizzat kendileri veya avukatları vasıtasıyla doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir.

5651 sayılı Kanunun 9/A maddesinin 2’inci fıkrasına göre, erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanması talebinde, hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), hangi açılardan hakkın ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer verilir. Bu bilgilerde eksiklik olması hâlinde talep işleme konulmaz.

Erişimin engellenmesi, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim, video ile ilgili olarak (URL şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla uygulanır.

İçeriğin çıkarılmasını veya erişimin engellenmesini talep eden kişiler, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğinden bahisle erişimin engellenmesi talebini talepte bulunduğu saatten itibaren yirmi dört saat içinde sulh ceza hakiminin kararına sunar. Hakim, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediğini değerlendirerek vereceği kararını en geç kırk sekiz saat içinde açıklar ve doğrudan BTK’ya gönderir; aksi halde, erişimin engellenmesi tedbiri kendiliğinden kalkar.

BTK Başkanı tarafından gecikmesinde sakınca bulunan hallerde doğrudan verilen erişimin engellenmesi kararı, yirmi dört saat içinde sulh ceza hakiminin onayına sunulur. Hakim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklar.

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun İhlali Nedeniyle Erişim Hizmetinin Durdurulması

Telif haklarının internet üzerinden ihlali halinde 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (“FSEK”) ek madde 4 düzenlemesi uygulama alanı bulur.

Telif hakkının ihlali, başkasına ait makale, kitap, şarkı sözleri, müzik parçası, video, görsel vb. içerikleri internet üzerinden kullanma veya yayınlama gibi sayısız nedenle mümkündür. Buna göre telif hakkı ihlal edilen kişi öncelikle içerik sağlayıcısına başvurmalı, içerik sağlayıcısı ihlali gidermez ise bu kez savcılığa başvurularak servis sağlayıcının içerik sağlayıcıya sunduğu hizmeti durdurması kararı verilmesi talep edilebilir.

FSEK ek madde 4 gereğince, telif hakkı ihlalinde bulunan bir içeriğe karşı erişimin engellenmesi kararı verilebilmesi için, 5651 sayılı kanunda aranmayan bazı kriterler aranmıştır. Buna göre öncelikle erişimin engellenmesi talep edilen içeriğin 5846 sayılı FSEK hükümleri gereğince eser sahibinin mali veya manevi haklarını ihlal etmesi (telif hakkı ihlali) gerekmektedir. Aksi halde erişim engeli talebi FSEK ek madde 4 gereğince cumhuriyet savcısından değil, 5651 sayılı kanun gereğince sulh ceza hakimliklerinden talep edilebilecektir. İkinci olarak telif hakkı ihlal edilen eser sahibi, cumhuriyet savcısından talepte bulunmadan önce telif hakkı ihlalinde bulunan içerik sağlayıcısına ihtarda bulunmak ve içeriği 3 gün içerisinde kaldırılmasını talep etmek zorundadır. Eğer verilen 3 gün içerisinde içerik kaldırılmamışsa, o halde cumhuriyet savcısı tarafından ilgili içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilebilir.

Burada gözden kaçırılmaması gereken husus, FSEK ek madde 4’te düzenlenen bu uyar kaldır şartının, FSEK madde 68 gereğince tazminat talep edilmesine ya da FSEK madde 71 gereğince ihlalde bulunanlar hakkında hapis veya adli para cezası verilmesine engel teşkil etmeyeceğidir.

İnternette Unutulma Hakkı Kapsamında Haber, Video, Görsel vb. İçerik Silme/Kaldırma

Unutulma hakkı, kişinin internet arama sonuçlarında kendisi ile ilgili çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi vb. gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun, 17/6/2015 Tarihli 2014/4-56 E., 2015/1679 K. sayılı kararı;

“…Unutulma hakkına gelince; unutulma hakkı ve bununla ilişkili olan gerektiği ölçüde ve en kısa süreliğine kişisel verilerin depolanması veya tutulması konuları, aslında kişisel verilerin korunması hakkının çatısını oluşturmaktadır. Her iki hakkın temelinde bireyin kişisel verileri üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesini, geçmişin engeline takılmaksızın geleceğe yönelik plan yapabilmesini, kişisel verilerin kişi aleyhine kullanılmasının engellenmesini sağlamak yatmaktadır. Unutulma hakkı ile geçmişinde kendi iradesi ile veya üçüncü kişinin neden olduğu bir olay nedeni ile kişinin geleceğinin olumsuz bir şekilde etkilenmesinin engellenmesi sağlanmaktadır. Bireyin geçmişinde yaşadığı olumsuz etkilerden kurtularak geleceğini şekillendirebilmesi bireyin yararına olduğu gibi toplumun kalitesinin gelişmişlik seviyesinin yükselmesine etkisi de tartışılmazdır.

Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir…”

şeklinde olup, Yargıtay Hukuk Genel Kurul’u işbu karar ile unutulma hakkının tanımını yapmış ve hakkın çerçevesini oluşturmuştur. Bir internet haberinin unutulma hakkı kapsamında internetten çıkarılabilmesi için şu olgular somut olay açısından araştırılır:

• Yayının içeriği,
• Yayında kaldığı süre,
• Güncelliğini yitirme,
• Tarihsel bir veri olarak kabul edilememe,
• Kamu yararına katkısı (toplumsal açıdan haberin değeri, haberin geleceğe ışık tutan niteliği)
• Habere konu kişinin siyasetçi veya ünlü olup olmadığı,
• Haber veya makalenin konusu, bu bağlamda haberin olgusal gerçekler ya da değer yargısı içerip içermediği,
• Halkın ilgili veriye yönelik ilgisi

Yapılacak değerlendirme sonucunda unutulmayı etkin kılacak farklı yöntemler benimsenebilir. 5651 sayılı Kanuna göre erişimin engellenmesinin kapsamının kişilik hakkının ihlalinin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL vb.) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verileceği ve zorunlu olmadıkça İnternet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilemeyeceği belirtilmiştir. Bu bağlamda unutulma hakkı bağlamında ifade ve basın özgürlükleri ile şeref ve itibarın korunması hakkı arasındaki dengenin sağlanması açısından 5651 sayılı Kanun kapsamında yukarıda belirtilen önlemler alınabilir. Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin 2016/15510 E. 2017/5325 K. Sayılı 05.06.2017 Tarihli Kararında da belirtilmiş olduğu üzere, unutulma hakkı çerçevesinde talep edenin yerleşim yeri sulh ceza hakimliğine başvurularak içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi talep edilebilir.

Kamu Yararı Nedeniyle Erişimin Engellenmesi

İnternette bulunan herhangi bir yayının ya da içeriğinin kaldırılması veya erişiminin engellenmesi kararını Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı (BTK) vermektedir. BTK bu kararı verirken ilgili yayının ya da içeriğin; yaşam hakkı, kişi can ve mal güvenliğinin korunması, kamu düzeninin korunması gibi sebeplerin varlığına dikkat etmektedir. Bakanlıkların talebi üzerine, BTK Başkanı sulh ceza hakiminin onayına sunar ve hakim kararı kırk sekiz saat içinde açıklar.

Erişimin Engellenmesi Kararına İtiraz

Erişimin engellenmesi kararına itiraz, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 267 ve devamında yer alan prosedüre göre yapmak gerekir. Erişimin engellenmesi kararı, itirazı Sulh Ceza Hakimliğine yapılmaktadır. Örneğin; erişimin engellenmesi kararını veren 2. Sulh Ceza Hakimliği ise itiraz 3. Sulh Ceza Hakimliğine yapmak mümkün olur. Ayrıca erişimin engellenmesi kararına itiraz Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 267 ve devamındaki maddelerinde yer alan prosedüre göre yapmak gerekir. Kararın tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde yapılmalıdır.

Kişilik Hakkının İhlali Nedeniyle İnternet Web Sitesine Erişimin Engellenmesi

5651 sayılı Kanunun 9.maddesine göre, kişilik hakkı zedelenen kişi, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan Sulh Ceza Hakimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir. Uyarı yöntemi zorunlu ön başvuru değildir. İçerik ve yer sağlayıcısı kendisine gelen bu talebi en geç 24 saat içerisinde değerlendirilmesi ve cevaplaması gerekmektedir. Anılan Kanunun 9.maddesinin 6.fıkrasına göre hakime gidilmesi durumunda ise hakim kararını en geç 24 saat içerisinde duruşma yapmaksızın karar verir.

Hakim, 9.madde kapsamında vereceği erişimin engellenmesi kararlarını esas olarak, yalnızca kişilik hakkının ihlalinin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL, vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verir. Zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilemez. Ancak, hakim URL adresi belirtilerek içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle ihlalin engellenemeyeceğine kanaat getirmesi halinde, gerekçesini de belirtmek kaydıyla, internet sitesindeki tüm yayına yönelik olarak erişimin engellenmesine de karar verebilir. Hakimin bu madde kapsamında verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararları doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilir.

İlgili kişi, hakimin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayın başka internet adreslerinde yayınlanırsa Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne başvurabilecek ve mevcut karar bu adresler için de uygulanabilecektir.

Bahse konu Kanun, sadece ihlali önleme ve durdurma amacı taşımaktadır. Ancak kişilik hakkı internet yoluyla ihlal edilen kişiler, ihlali yapanlara karşı her zaman ceza ve hukuk davalarına başvurma hakları her zaman mevcuttur.

DEĞERLENDİRMEMİZ

 5651 sayılı Kanunun “Amaç ve Kapsam” başlıklı 1’nci maddesine baktığımızda, Kanunun amacının internet ortamında işlenen belirli suçlarla mücadele olduğu bu maddede ve Kanunun genel gerekçesinde açık olarak ifade edilmiştir. İnternet erişiminin engellenmesinin böylesine detaylı düzenlenmesinin sebebi, internet yoluyla işlenebilecek suçların önüne geçilmesinin hedeflenmesidir. Bu sayede, kişiler kişilik haklarına yapılan ve internet ortamında bulunan yukarıda verilmiş örneklerle de çeşitlendirilen fiillerin artık önüne geçebilmekte ve genel hükümler çerçevesinde açacakları tazminat davaları ile maddi ve manevi zararlarını giderebilmektedirler.

Saygılarımızla,

SGU HUKUK LAW & CONSULTING